Met de aankoop van buitenplaats Het Loo in de 17de eeuw wordt de aanwezigheid van de Oranjes een vast gegeven in Apeldoorn en omgeving. Het huidige paleis en museum worden oorspronkelijk in opdracht van stadhouder-koning Willem lll gebouwd als jachtslot. Het koningshuis is graag in Apeldoorn. Willem I liet het Apeldoorns Kanaal graven en Willem III opende het station. Doordat Apeldoorn beter bereikbaar wordt en de aantrekkingskracht van de Oranjes verandert het dorp Apeldoorn omstreeks 1900 gestaag in stad met wijken als de Parken en de Indische Buurt.
Apeldoorn en de Oranjes zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. En dat is al eeuwen zo. Stadhouder Willem lll, later ook koning van Engeland, koopt in 1684 Het Oude Loo en al snel laat hij naast Het Oude Loo een prachtig paleis met weelderige tuinen bouwen. De Staten van Gelre schenkt hem de ‘Hoge Heerlijckheid Het Loo’. De grenzen van de huidige gemeente Apeldoorn komen grotendeels overeen met de grenzen van die heerlijkheid. De jachtgronden die Willem lll en zijn opvolgers in de loop der tijd verwerven, vormen nu het Kroondomein. Het parklandschap van het Loo strekt zich sinds de 18de eeuw uit tot in Apeldoorn via de Loolaan, de Koning Lodewijklaan en de Jachtlaan die in rechte lijnen richting het dorp lopen, vanuit één punt centraal voor het Paleis. Op dat punt richtte in 1901 de Apeldoornse bevolking De Naald op. De Oranjes geven de lokale economie een flinke impuls, onder meer met werkgelegenheid op en om het paleis en de aanleg van jachtwegen. Koning Willem I – ook wel bekend als de ‘kanalenkoning’ – zorgt er halverwege de 19e eeuw persoonlijk voor dat het Apeldoorns Kanaal aangelegd wordt, waarna de bedrijvigheid in en om Apeldoorn fors toeneemt. De aanwezigheid van de Oranjes op Het Loo werkt ook als een magneet op Oranjegezinden. Veel oud-Indiëgangers vestigen zich in de schaduw van het paleis.
De aantrekkingskracht van Apeldoorn groeit verder door de spoorverbinding tussen Amersfoort en Zutphen die in 1876 wordt geopend. Speciaal voor Koning Willem III is de Koningslijn aangelegd; een zijspoor dat vanaf station Apeldoorn naar station Het Loo gaat en later doorgetrokken wordt naar Zwolle. Dit spoorlijntje is verdwenen, maar is nog goed herkenbaar aan allerlei overblijfselen in het (stedelijk) landschap, zoals de brede middenberm van de Koning Lodewijklaan, twee spoorwachtershuisjes en het Spoormonument aan de PWA-laan. Het dorp Apeldoorn wordt een stad met allure en dat is mede te danken aan de aanwezigheid van de Oranjes. Niet voor niets staat de Grote Kerk feitelijk halverwege het dorp en Het Loo. Tot op de dag van vandaag is Paleis Het Loo mede bepalend voor de sfeer en uitstraling van Apeldoorn.
Sporen in het landschap
- Paleis Het Loo, inclusief tuin en paleispark
- De lanen van de ganzenvoet
- De Loolaan en de Grote Kerk
- Het Kroondomein, het Aardhuis
- Het Hof (bij Uddel)
- Jachthuizen in Hoog Soeren en bij het Uddelermeer
