In sanatorium Berg en Bosch rolt de eerste ADO-auto van de band
De rooms-katholieke arbeidersbeweging ijvert vanaf 1918 voor de oprichting van een sanatorium waar tbc-patiënten uit katholieke gezinnen kunnen worden verpleegd in een ‘Roomsch volks-sanatorium; zonder onderscheid van klasse en als katholieken onder elkaar’. Twee jaar later is het zover: in de bosrijke, groene omgeving aan de rand van Apeldoorn wordt sanatorium Berg en Bosch gevestigd.
De patiënten worden opgenomen in paviljoens met een ruime slaapzaal en een lighal in de openlucht. Vanuit de zalen kunnen ze met bed en al over tegelpaden naar een zonnekamp gereden worden. Dit is een door gordijnen afgesloten open plek in het bos, waar de patiënten beschut de weldaad van een zonnebad kunnen ondergaan.
Religie speelt een grote rol in sanatorium Berg en Bosch.. De kapel staat centraal op het terrein. en de vieringen van katholieke feestdagen, zoals de jaarlijkse sacramentsprocessie, zijn hoogtepunten in het sanatoriumleven. De zusters Dominicanessen, getooid in wit habijt en zwarte kap, dragen zorg voor de verpleging van de patiënten. De zusters zijn ook werkzaam in het laboratorium of in de keuken en geven les aan de jongste patiënten.
Om patiënten voor te bereiden op terugkeer naar het ‘gewone’ leven en een werkzaam bestaan, ontwikkelt het sanatorium een moderne behandelmethode: arbeidstherapie. Een van de vormen is vanaf 1925 het produceren van houten speelgoed. Dit speelgoed krijgt de naam ADO; een afkorting die in eerste instantie stond voor Arbeid Door Onvolwaardigen maar in 1962 veranderd werd in Apart Doelmatig Onverwoestbaar.
Het kleurrijke houten speelgoed wordt ontworpen door Ko Verzuu (1901-1971) die de leiding heeft over de ADO werkplaatsen. Verzuu laat zich bij het ontwerpen van de vele houten auto’s, treinen, blokkendozen, poppenhuismeubels en spellen inspireren door de grote kunstenaars van zijn tijd, waaronder Gerrit Rietveld (1888-1964) en Piet Mondriaan (1872-1944). De combinatie van strakke vormen met een palet van heldere, primaire kleuren verklaart de grote aantrekkingskracht van het ADO speelgoed.
De collectie ADO speelgoed kon in 2009 door CODA worden aangekocht met financiële steun van het Mondriaan Fonds, SNS REAAL Fonds en de Vereniging Museumvrienden van CODA. CODA toont het houten ADO speelgoed in bloemlezingen en in de vaste collectiepresentatie.
